рдпे рд▓ाрд▓ рдХिрд▓े рдпे рдоोрддी рдорд╕्рдЬिрдж рд╣ाрдп-рд╣ाрдп рдХ्рдпा рд╕ुрдиा рд░рд╣ी।
рдХाрдмुрд▓ рдоें рдЬाрдХрд░ рдХे рджेрдЦो рдХрдмрд░ें рдЕрдм рднी рд╕िрд╕рдХ рд░рд╣ी।।
рд▓ेрдЦрдХ : рдЫाрдЬू рд╕िंрд╣, рдмреЬрдирдЧрд░
рд░ाрдЬा рдоाрдирд╕िंрд╣ рдЖрдоेрд░ рдХे рд░ाрдЬा рднрдЧрд╡рди्рддрджाрд╕ рдХрдЫाрд╡ा рдХे рдмрдб़े рдкुрдд्рд░ рдеे। рдЗрдирдХा рдЬрди्рдо рд╡ि.рд╕ं. 1607 рдкोрд╖ рдмрджि 13 (рдИ.рд╕. 1550 рджिрд╕рдо्рдмрд░ 21) рдХो рд╣ुрдЖ рдеा। рдпे рдмाрд░рд╣ рд╡рд░्рд╖ рдХी рдЙрдо्рд░ рдоें рдИ.рд╕. 1562 рдоें рд╢ाрд╣ी рд╕ेрд╡ा рдоें рдЪрд▓े рдЧрдП рдеे। рдЕрдХрдмрд░ рдмाрджрд╢ाрд╣ рдиे рдЪिрдд्рддौрдб़ рдкрд░ рд╣рдорд▓ा рдХिрдпा рддрдм рдпे рднी рдмाрджрд╢ाрд╣ рдХे рд╕ाрде рдеे। рд╡ि.рд╕. 1633 рдЬ्рдпेрд╖्рда рд╕ुрджी рдж्рд╡िрддीрдпा (рдИ.рд╕. 1576 рдЬूрди 18) рдоें рд╣ुрдП рд╣рд▓्рджीрдШाрдЯी рдХे рдпुрдж्рдз рдоें рдоाрдирд╕िंрд╣ рдоुрдЧрд▓ рд╕ेрдиा рдХे рд╕ेрдиाрдкрддि рдеे, рдЬिрд╕рдоें рд╢ाрд╣ी рд╕ेрдиा рдХो рд╡िрдЬрдп рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ुрдИ। рдоाрдирд╕िंрд╣ рдЬी рд╢ाрд╣ी рд╕ेрд╡ा рдоें рд░рд╣рддे рд╣ुрдП рдХрдИ рд╕ूрдмों рдХे рд╕ूрдмेрджाрд░ рд░рд╣े। рдпे рдкंрдЬाрдм, рдмिрд╣ाрд░, рдмंрдЧाрд▓, рдХाрдмुрд▓ рдЖрджि рд╕ूрдмों рдХे рд╕ूрдмेрджाрд░ рд░рд╣े। рдХाрдмुрд▓ рдоें рд╡िрднिрди्рди рдЕрдлрдЧाрди рдХрдмीрд▓ों рдХा рджрдорди рдХिрдпा।
рд░ाрдЬрд╕्рдеाрдиी рдпोрдж्рдзाрдУं рдоें рдЕрдкрд░ाрдЬिрдд рдХрд╣े рдЬाрдиे рд╡ाрд▓े рдЪрди्рдж рдиाрдо рд╣ी рдЧिрдиाрдП рдЬा рд╕рдХрддे рд╣ैं, рдЬिрди्рд╣ोंрдиे рдЕрдкрдиे рдЬीрд╡рди рдоें рдХोрдИ рдпुрдж्рдз рд╣ाрд░ा рд╣ी рдирд╣ीं। рдЙрдирдоें рдоाрдирд╕िंрд╣ рдЬी рдХा рднी рдПрдХ рдиाрдо рд╣ै рдЬिрди्рд╣ोंрдиे 77 рдмрдб़े рдпुрдж्рдз рд▓рдб़े рдеे। рдЙрдд्рддрд░ рднाрд░рдд рдоें рдпे рдЬрд╣ाँ рднी рдпुрдж्рдз рдХрд░рдиे рдЧрдП рдЙрд╕ рд░ाрдЬ्рдп рдХो рдЬीрддा। рдЕрдЧрд░ рд╡рд╣ाँ рдХा рд╢ाрд╕рдХ рд╣िрди्рджू рдеा рддो рдЙрд╕рд╕े рдЕрдзीрдирддा рд╕्рд╡ीрдХाрд░ рдХрд░рд╡ा рдХрд░, рдХрд░ рд╡рд╕ूрд▓ рдХिрдпा, рдЙрд╕े рдкूрд░ी рддрд░рд╣ рд╕े рдирд╖्рдЯ рдирд╣ीं рдХिрдпा । рдЬрд╣ाँ рд╢ाрд╕рдХ рдоुрд╕्рд▓िрдо рдеे рдЙрдирдХा рд░ाрдЬ्рдп рдЫीрди рдХрд░ рдЕрдкрдиे рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ी рд░ाрдЬрдкूрдд рдХो рд╕ौंрдк рджिрдпा। рдЬिрд╕рдХा рдЙрджाрд╣рд░рдг рдЖрдЬ рднी рдмिрд╣ाрд░, рдмंрдЧाрд▓, рдЙрдб़ीрд╕ा рдоें рдмрд╣ुрдд рд╕े рд░ाрдЬрдкूрдд рд╣ैं рдЬो рдЙрдирдХे рд╕рдордп рдоें рд░ाрдЬрд╕्рдеाрди рд╕े рдЧрдП рдеे।
рдоाрдирд╕िंрд╣ рдХी рд░ाрдгा рдк्рд░рддाрдк рд╕े рдХोрдИ рдж्рд╡ेрд╖ рднाрд╡рдиा рдирд╣ीं рдеी। рд╣рд▓्рджीрдШाрдЯी рдХे рдпुрдж्рдз рдоें рд╡िрдЬрдпी рд╣ोрдиे рдкрд░ рдЙрди्рд╣ोंрдиे рди рддो рдоेрд╡ाрдб़ рдХो рд▓ूрдЯрдиे рдХा рдЖрджेрд╢ рджिрдпा рдФрд░ рди рд╣ी рд░ाрдгा рдк्рд░рддाрдк рд╡ рдЙрд╕рдХी рд╕ेрдиा рдХा рдкीрдЫा рдХрд░рдиे рдХा рдЖрджेрд╢ рджिрдпा। рдпрд╣ी рдирд╣ीं рдк्рд░рддाрдк рдХा рдкीрдЫा рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рд╕ैрдиिрдХों рдХो рд░ोрдХा рднी। рдоाрдирд╕िंрд╣ рдж्рд╡ाрд░ा рдк्рд░рддाрдк рдХे рдк्рд░рддि рдХिрдП рдЧрдП рдЗрд╕ рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдХी рд╢िрдХाрдпрдд рдЕрдХрдмрд░ рд╕े рдХी рдЧрдИ, рдЬिрд╕рдХे рдХाрд░рдг рдЕрдХрдмрд░ рдоाрдирд╕िंрд╣ рд╕े рдиाрд░ाрдЬ рд╣ुрдЖ।
рдоाрдирд╕िंрд╣ рд╕рдиाрддрди рдзрд░्рдо рдХे рдЕрдиुрдпाрдпी рдеे। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рд╡ृрди्рджाрд╡рди рдоें рдЧोрд╡िрди्рджрджेрд╡ рдЬी рдХा рдорди्рджिрд░ рдмрдирд╡ाрдпा рдЬो рдмрдб़ा рд╡िрд╢ाрд▓ рддрдеा рд╕ुрди्рджрд░ рд╢िрд▓्рдкрдХрд▓ा рдХा рдирдоूрдиा рд╣ै। рдЖрдоेрд░ рдХे рдорд╣рд▓ рдкрд╣рд▓े рдиीрдЪे рдеे। рд░ाрдЬा рдоाрдирд╕िंрд╣ рдЬी рдиे рдкрд╣ाрдб़ рдХे рдКрдкрд░ рдирдП рд╕ुрди्рджрд░ рдорд╣рд▓ рдмрдирд╡ाрдП рдЬो рдЖрдЬ рднी рдкрд░्рдпрдЯрдХों рдХे рдЖрдХрд░्рд╖рдг рдХे рдХेрди्рдж्рд░ рд╣ैं। рдЖрдоेрд░ рдоें рдЬрдЧрдд рд╢िрд░ोрдордгि рдЬी рдХा рд╡िрд╢ाрд▓ рдорди्рджिрд░ рдмрдирд╡ाрдпा। рджेрд╢ рдХे рджूрд╕рд░े рд╣िрд╕्рд╕ों рдоें рднी рдЗрди्рд╣ोंрдиे рдорди्рджिрд░ рдФрд░ рдорд╣рд▓ рдмрдирд╡ाрдП। рдоाрдирд╕िंрд╣рдЬी рдиे рдмंрдЧाрд▓ рдФрд░ рдмिрд╣ाрд░ рдоें рдЕрдиेрдХ рдорди्рджिрд░ рдмрдирд╡ाрдП। рдмрдиाрд░рд╕ рдоें рдоाрди рдорди्рджिрд░ рддрдеा рдШाрдЯ рдмрдирд╡ाрдпा।
рдоाрдирд╕िंрд╣ рдЬी рдХा рд╕्рд╡рд░्рдЧрд╡ाрд╕ рджрдХ्рд╖िрдг рдоें рдЗрд▓ीрдЪрдкुрд░ рдоें рд╡ि.рд╕ं. 1671 рдЖрд╖ाрдв рд╕ुрджी 10 (рдИ.рд╕. 1614 рдЬुрд▓ाрдИ 6) рдХो рд╣ुрдЖ।
рдоाрдирд╕िंрд╣ рдЬी рдиे рд╕рдиाрддрди рдзрд░्рдо рдХी рд░рдХ्рд╖ा рдХे рд▓िрдП рдЬो рдпोрдЧрджाрди рджिрдпा рд╣ै рдЙрд╕рдХा рдкूрд░ा рджेрд╢ рдЛрдгि рд╣ै। рдЙрд╕ рдпोрдЧрджाрди рдХो рднुрд▓ाрдпा рдирд╣ीं рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рдоुрд╕्рд▓िрдо рдЖрдХ्рд░ाрди्рддा рдЙрд╕ рд╕рдордп рд▓рдЧाрддाрд░ рджрд▓-рдХे-рджрд▓ рднाрд░рдд рдоें рдЖ рд░рд╣े рдеे। рдЙрдирдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд▓ूрдЯрдкाрдЯ рдХрд░рдиा рдФрд░ рдпрд╣ाँ рдкрд░ рдоुрд╕्рд▓िрдо рдзрд░्рдо рд╕्рдеाрдкिрдд рдХрд░рдиा рдеा। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдХुрдЫ рд╕рдордп рдоें рд╣ी рдкूрд░े рдордз्рдп рдПрд╢िрдпा рдХो рд╢рдд рдк्рд░рддिрд╢рдд рдоुрд╕्рд▓िрдо рдмрдиा рд▓िрдпा рдеा рд▓ेрдХिрди рд╡े рднाрд░рдд рдоें рд╕рдлрд▓ рдирд╣ीं рд╣ो рд╕рдХे।
рдорд╣рдоूрдж рдЧрдЬрдирд╡ी рдХे рд╕рдордп рд╕े рд╣ी рдЖрдзुрдиिрдХ рд╢рд╕्рдд्рд░ों рд╕े рд╕рдЬ्рдЬिрдд рдпрд╡рдиों рдХे рджрд▓ों рдиे рдЕрд░рдм рджेрд╢ों рд╕े рдЪрд▓рдХрд░ рднाрд░рдд рдкрд░ рдЖрдХ्рд░рдордг рдХрд░рдиा рд╢ुрд░ू рдХрд░ рджिрдпा рдеा। рдпे рдЖрдХ्рд░ाрди्рддा рдХाрдмुрд▓ (рдЬрд╣ाँ рдЖрдЬ рдЕрдлрдЧाрдиिрд╕्рддाрди рд╣ै) рд╣ोрдХрд░ рджेрд╢ рдоें рдЖрддे рдеे। рд╡рд╣ाँ рдкрд░ рдЙрд╕ рд╕рдордп рдкाँрдЪ рдоुрд╕्рд▓िрдо рд░ाрдЬ्рдп рдеे, рдЬрд╣ाँ рдкрд░ рднाрд░ी рдоाрдд्рд░ा рдоें рдЖрдзुрдиिрдХ рд╢рд╕्рдд्рд░ों рдХा рдЙрдд्рдкाрджрди рдХिрдпा рдЬाрддा рдеा। рд╡े рднाрд░рдд рдкрд░ рдЖрдХ्рд░рдордг рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рдЖрдХ्рд░ाрди्рддाрдУं рдХो рд╢рд╕्рдд्рд░ рдк्рд░рджाрди рдХрд░рддे рдеे рд╡ рдмрджрд▓े рдоें рднाрд░рдд рд╕े рд▓ूрдЯрдХрд░ рд▓े рдЬाрдП рдЬाрдиे рд╡ाрд▓े рдзрди рдХा рдЖрдзा рднाрдЧ рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рддे рдеे। рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХाрдмुрд▓ рдХा рдпрд╣ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдЙрд╕ рд╕рдордп рдмрдб़ा рднाрд░ी рд╢рд╕्рдд्рд░ рдЙрдд्рдкाрджрдХ рдХेрди्рдж्рд░ рдмрди рдЧрдпा рдеा। рдЬिрд╕рдХी рдорджрдж рд╕े рдкрд╣рд▓े рдпрд╡рдиों рдиे рднाрд░рдд рдоें рд▓ूрдЯ рдХी рд╡ рдмाрдж рдоें рд░ाрдЬ्рдп рд╕्рдеाрдкрдиा рдХी рдЪेрд╖्рдЯा рдоें рд╕ंрд▓рдЧ्рди рд╣ुрдП।
рдЗрддिрд╣ाрд╕рдХाрд░ों рдиे рдЗрд╕ рдмाрдд рдХो рдЫुрдкाрдпा рд╣ै рдХि рдмाрдмрд░ рдХे рдЖрдХ्рд░рдордг рд╕े рдкूрд░्рд╡ рдмрд╣ुрдд рдмрдб़ी рд╕ंрдЦ्рдпा рдоें рд╣िрди्рджू рд╢ाрд╕рдХों рдХे рдкрд░िрд╡ाрд░рдЬрди рд╡ рд╕ेрдиाрдкрддि рд░ाрдЬ्рдп рдХे рд▓ोрдн рдоें рдоुрд╕рд▓рдоाрди рдмрди рдЧрдП рдеे рд╡ рдпрд╣ рдХ्рд░рдо рдмрд░ाрдмрд░ рдЬाрд░ी рдеा। рдРрд╕ी рдкрд░िрд╕्рдеिрддि рдоें рдЖрдоेрд░ рдХे рд╢ाрд╕рдХ рднाрд░рдорд▓рдЬी рд╡ рдЙрдирдХे рдкौрдд्рд░ рдоाрдирд╕िंрд╣рдЬी рдиे рдоुрдЧрд▓ों рд╕े рд╕рди्рдзि рдХрд░ рдЕрдлрдЧाрдиिрд╕्рддाрди (рдХाрдмुрд▓) рдХे рдЙрди рдкाँрдЪ рдпрд╡рди рд░ाрдЬ्рдпों рдкрд░ рдЖрдХ्рд░рдордг рдХिрдпा рд╡ рдЙрди्рд╣ें рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рддрд╣рд╕-рдирд╣рд╕ рдХिрдпा рдХि рд╡рд╣ाँ рдЖрдЬ рддрдХ рднी рд░ाрдЬा рдоाрдирд╕िंрд╣ рдХे рдиाрдо рдХी рдЗрддрдиी рджрд╣рд╢рдд рдлैрд▓ी рд╣ै рдХि рд╡рд╣ां рдХी рд╕्рдд्рд░िрдпाँ рдЕрдкрдиे рдмрдЪ्рдЪों рдХो рд░ाрдЬा рдоाрдирд╕िंрд╣ рдХे рдиाрдо рд╕े рдбрд░ाрдХрд░ рд╕ुрд▓ाрддी рд╣ैं। рдоाрдирд╕िंрд╣ рдиे рд╡рд╣ाँ рдХे рддрдоाрдо рд╣рдеिрдпाрд░ рдмрдиाрдиे рдХे рдХाрд░рдЦाрдиों рдХो рдирд╖्рдЯ рдХрд░ рджिрдпा рд╡ рд╢्рд░ेрд╖्рдарддрдо рд╣рдеिрдпाрд░ рдмрдиाрдиे рд╡ाрд▓ी рдорд╢ीрдиों рд╡ рдХाрд░ीрдЧрд░ों рдХो рд╡рд╣ाँ рд╕े рд▓ाрдХрд░ рдЬрдпрдЧрдв़ (рдЖрдоेрд░) рдоें рд╢рд╕्рдд्рд░ рдмрдиाрдиे рдХा рдХाрд░рдЦाрдиा рд╕्рдеाрдкिрдд рдХрд░рд╡ाрдпा। рдЗрд╕ рдХाрд░्рдпрд╡ाрд╣ी рдХे рдкрд░िрдгाрдо рд╕्рд╡рд░ूрдк рд╣ी рдпрд╡рдиों рдХे рднाрд░рдд рдкрд░ рдЖрдХ्рд░рдордг рдмрди्рдж рд╣ुрдП рд╡ рдмрдЪे-рдЦुрдЪे рд╣िрди्рджू рд░ाрдЬ्рдпों рдХो рднाрд░рдд рдоें рдЕрдкрдиी рд╢рдХ्рддि рдПрдХрдд्рд░ рдХрд░рдиे рдХा рдЕрд╡рд╕рд░ рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ुрдЖ।
рдоाрдирд╕िंрд╣рдЬी рдХी рдЗрд╕ рдХाрд░्рдпрд╡ाрд╣ी рдХो рддрдд्рдХाрд▓ीрди рд╕ंрддों рдиे рдкूрд░ी рддрд░рд╣ рд╕ंрд░рдХ्рд╖рдг рджिрдпा рд╡ рдЙрдирдХी рдоृрдд्рдпु рдХे рдмाрдж рд╣рд░िрдж्рд╡ाрд░ рдоें рдЙрдирдХी рд╕्рдоृрддि рдоें рд╣рд░ рдХी рдкेрдб़िрдпों рдкрд░ рдЙрдирдХी рд╡िрд╢ाрд▓ рдЫрддрд░ी рдмрдирд╡ाрдИ। рдпрд╣ाँ рддрдХ рдХि рдЕрдлрдЧाрдиिрд╕्рддाрди рдХे рдЙрди рдкाँрдЪ рдпрд╡рди рд░ाрдЬ्рдпों рдХी рд╡िрдЬрдп рдХे рдЪिрди्рд╣ рд╕्рд╡рд░ूрдк рдЬрдпрдкुрд░ рд░ाрдЬ्рдп рдХे рдкрдЪрд░ंрдЧ рдз्рд╡рдЬ рдХो рдзाрд░्рдоिрдХ рдЪिрди्рд╣ рдХे рд░ूрдк рдоें рдоाрди्рдпрддा рдк्рд░рджाрди рдХी рдЧрдИ рд╡ рдорди्рджिрд░ों рдкрд░ рднी рдкрдЪрд░ंрдЧ рдз्рд╡рдЬ рдлрд╣рд░ाрдпा рдЬाрдиे рд▓рдЧा। рдоाрдирд╕िंрд╣ рдиे рдЙрдб़ीрд╕ा рдоें рдкрдаाрдиो рдХा рджрдорди рдХрд░ рдЬрдЧрди्рдиाрдердкुрд░ी рдХो рдоुрд╕рд▓рдоाрдиों рд╕े рдоुрдХ्рдд рдХрд░ рд╡рд╣ाँ рдХे рд░ाрдЬा рдХो рдк्рд░рдмрди्рдзрдХ рдмрдиाрдпा। рд╣рд░िрдж्рд╡ाрд░ рдХे рдШाрдЯ, рд╣рд░ рдХी рдкैрдбिрдпों рдХा рднी рдиिрд░्рдоाрдг рдоाрдирд╕िंрд╣ рдиे рдХрд░рд╡ाрдпा। рдЖрдЬ рднी рд▓ोрдЧों рдХी рдЬрдмाрди рдкрд░ рд╕ुрдиाрдИ рджेрддा рд╣ै
‘‘рдоाрдИ рдПрдб़ौ рдкूрдд рдЬрдг, рдЬै рдб़ो рдоाрди рдорд░рдж।
рд╕рдорджрд░ рдЦाрдг्рдбो рдкрдЦाрд░िрдпो, рдХाрдмुрд▓ рдкाрдб़ी рд╣рдж।’
рдиाрде рд╕рдо्рдк्рд░рджाрдп рдХे рд▓ोрдЧ "рдЧंрдЧाрдоाрдИ" рдХे рднрдЬрдиों рдоें рдзрд░्рдо рд░рдХ्рд╖рдХ рд╡ीрд░ों рдХे рд░ूрдк рдоें рдЕрди्рдп рд░ाрдЬाрдУं рдХे рд╕ाрде рд░ाрдЬा рдоाрдирд╕िंрд╣ рдХा рдпрд╢ोрдЧाрди рдЖрдЬ рднी рдЧाрддे рд╣ै|
рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдоाрдирд╕िंрд╣ рдХे рд╕рдж рдк्рд░рдпрдд्рдиों рд╕े рдоुрд╕рд▓рдоाрдиों рдХी рднाрд░рдд рдХे рдЗрд╕्рд▓ाрдоीрдХрд░рдг рдХी рдпोрдЬрдиा рд╣рдоेрд╢ा рдХे рд▓िрдП рджреЮрди рд╣ो рдЧрдИ| рдкрд░ рдЕреЮрд╕ोрд╕ рдЬिрд╕ рдоाрдирд╕िंрд╣ рдХो рддрдд्рдХाрд▓ीрди рд╣िрди्рджू рд╕ंрддों рдиे рд╣िрди्рджुрдд्рдд्рд╡ рдХा рд░рдХ्рд╖рдХ рдоाрдиा, рдЙрд╕ी рдоाрдирд╕िंрд╣ рдХो рдЖрдЬ рдХे рдоुрдЧрд▓ों рдХे рдк्рд░рддि рдкूрд░्рд╡ाрдЧ्рд░рд╣ рд╕े рдЧ्рд░рд╕िрдд рдХрдеिрдд рд╣िрди्рджुрдд्рдд्рд╡рд╡ाрджी рдоाрдирд╕िंрд╣ рдХी рдЖрд▓ोрдЪрдиा рдХрд░рддे рд╣ै|
рдоाрдирд╕िंрд╣рдЬी рдХी рдЗрд╕ рдХाрд░्рдпрд╡ाрд╣ी рдХो рддрдд्рдХाрд▓ीрди рд╕ंрддों рдиे рдкूрд░ी рддрд░рд╣ рд╕ंрд░рдХ्рд╖рдг рджिрдпा рд╡ рдЙрдирдХी рдоृрдд्рдпु рдХे рдмाрдж рд╣рд░िрдж्рд╡ाрд░ рдоें рдЙрдирдХी рд╕्рдоृрддि рдоें рд╣рд░ рдХी рдкेрдб़िрдпों рдкрд░ рдЙрдирдХी рд╡िрд╢ाрд▓ рдЫрддрд░ी рдмрдирд╡ाрдИ। рдпрд╣ाँ рддрдХ рдХि рдЕрдлрдЧाрдиिрд╕्рддाрди рдХे рдЙрди рдкाँрдЪ рдпрд╡рди рд░ाрдЬ्рдпों рдХी рд╡िрдЬрдп рдХे рдЪिрди्рд╣ рд╕्рд╡рд░ूрдк рдЬрдпрдкुрд░ рд░ाрдЬ्рдп рдХे рдкрдЪрд░ंрдЧ рдз्рд╡рдЬ рдХो рдзाрд░्рдоिрдХ рдЪिрди्рд╣ рдХे рд░ूрдк рдоें рдоाрди्рдпрддा рдк्рд░рджाрди рдХी рдЧрдИ рд╡ рдорди्рджिрд░ों рдкрд░ рднी рдкрдЪрд░ंрдЧ рдз्рд╡рдЬ рдлрд╣рд░ाрдпा рдЬाрдиे рд▓рдЧा। рдоाрдирд╕िंрд╣ рдиे рдЙрдб़ीрд╕ा рдоें рдкрдаाрдиो рдХा рджрдорди рдХрд░ рдЬрдЧрди्рдиाрдердкुрд░ी рдХो рдоुрд╕рд▓рдоाрдиों рд╕े рдоुрдХ्рдд рдХрд░ рд╡рд╣ाँ рдХे рд░ाрдЬा рдХो рдк्рд░рдмрди्рдзрдХ рдмрдиाрдпा। рд╣рд░िрдж्рд╡ाрд░ рдХे рдШाрдЯ, рд╣рд░ рдХी рдкैрдбिрдпों рдХा рднी рдиिрд░्рдоाрдг рдоाрдирд╕िंрд╣ рдиे рдХрд░рд╡ाрдпा। рдЖрдЬ рднी рд▓ोрдЧों рдХी рдЬрдмाрди рдкрд░ рд╕ुрдиाрдИ рджेрддा рд╣ै
рд╕рдорджрд░ рдЦाрдг्рдбो рдкрдЦाрд░िрдпो, рдХाрдмुрд▓ рдкाрдб़ी рд╣рдж।’
рдиाрде рд╕рдо्рдк्рд░рджाрдп рдХे рд▓ोрдЧ "рдЧंрдЧाрдоाрдИ" рдХे рднрдЬрдиों рдоें рдзрд░्рдо рд░рдХ्рд╖рдХ рд╡ीрд░ों рдХे рд░ूрдк рдоें рдЕрди्рдп рд░ाрдЬाрдУं рдХे рд╕ाрде рд░ाрдЬा рдоाрдирд╕िंрд╣ рдХा рдпрд╢ोрдЧाрди рдЖрдЬ рднी рдЧाрддे рд╣ै|
рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдоाрдирд╕िंрд╣ рдХे рд╕рдж рдк्рд░рдпрдд्рдиों рд╕े рдоुрд╕рд▓рдоाрдиों рдХी рднाрд░рдд рдХे рдЗрд╕्рд▓ाрдоीрдХрд░рдг рдХी рдпोрдЬрдиा рд╣рдоेрд╢ा рдХे рд▓िрдП рджреЮрди рд╣ो рдЧрдИ| рдкрд░ рдЕреЮрд╕ोрд╕ рдЬिрд╕ рдоाрдирд╕िंрд╣ рдХो рддрдд्рдХाрд▓ीрди рд╣िрди्рджू рд╕ंрддों рдиे рд╣िрди्рджुрдд्рдд्рд╡ рдХा рд░рдХ्рд╖рдХ рдоाрдиा, рдЙрд╕ी рдоाрдирд╕िंрд╣ рдХो рдЖрдЬ рдХे рдоुрдЧрд▓ों рдХे рдк्рд░рддि рдкूрд░्рд╡ाрдЧ्рд░рд╣ рд╕े рдЧ्рд░рд╕िрдд рдХрдеिрдд рд╣िрди्рджुрдд्рдд्рд╡рд╡ाрджी рдоाрдирд╕िंрд╣ рдХी рдЖрд▓ोрдЪрдиा рдХрд░рддे рд╣ै|
Raja Mansingh, Amer History in Hindi, Raja Mansingh of Amer, History of Jaipur in Hindi, Amer ka itihas, raja mansingh ka itihas hindi me,


рдоाрдирд╕िंрд╣ рдХे рдЕрдж्рднुрдд рд╢ौрд░्рдп рдФрд░ рд╕ाрд╣рд╕ рдХी рдЧाрдеा рд╕ुрдиाрддा рд╕ुंрджрд░ рдЖрд▓ेрдЦ..
рдЬрд╡ाрдм рджेंрд╣рдЯाрдПंрдЬाрдирдХाрд░ीрдкूрд░्рдг рд▓ेрдЦ
рдЬрд╡ाрдм рджेंрд╣рдЯाрдПं