Raja Man Singh Amer

Gyan Darpan
2
Raja Mansingh,Amer History in Hindi, Raja Mansingh of Amer

рдпे рд▓ाрд▓ рдХिрд▓े рдпे рдоोрддी рдорд╕्рдЬिрдж рд╣ाрдп-рд╣ाрдп рдХ्рдпा рд╕ुрдиा рд░рд╣ी।
рдХाрдмुрд▓ рдоें рдЬाрдХрд░ рдХे рджेрдЦो рдХрдмрд░ें рдЕрдм рднी рд╕िрд╕рдХ рд░рд╣ी।।


рд▓ेрдЦрдХ : рдЫाрдЬू рд╕िंрд╣, рдмреЬрдирдЧрд░

рд░ाрдЬा рдоाрдирд╕िंрд╣ рдЖрдоेрд░ рдХे рд░ाрдЬा рднрдЧрд╡рди्рддрджाрд╕ рдХрдЫाрд╡ा рдХे рдмрдб़े рдкुрдд्рд░ рдеे। рдЗрдирдХा рдЬрди्рдо рд╡ि.рд╕ं. 1607 рдкोрд╖ рдмрджि 13 (рдИ.рд╕. 1550 рджिрд╕рдо्рдмрд░ 21) рдХो рд╣ुрдЖ рдеा। рдпे рдмाрд░рд╣ рд╡рд░्рд╖ рдХी рдЙрдо्рд░ рдоें рдИ.рд╕. 1562 рдоें рд╢ाрд╣ी рд╕ेрд╡ा рдоें рдЪрд▓े рдЧрдП рдеे। рдЕрдХрдмрд░ рдмाрджрд╢ाрд╣ рдиे рдЪिрдд्рддौрдб़ рдкрд░ рд╣рдорд▓ा рдХिрдпा рддрдм рдпे рднी рдмाрджрд╢ाрд╣ рдХे рд╕ाрде рдеे। рд╡ि.рд╕. 1633 рдЬ्рдпेрд╖्рда рд╕ुрджी рдж्рд╡िрддीрдпा (рдИ.рд╕. 1576 рдЬूрди 18) рдоें рд╣ुрдП рд╣рд▓्рджीрдШाрдЯी рдХे рдпुрдж्рдз рдоें рдоाрдирд╕िंрд╣ рдоुрдЧрд▓ рд╕ेрдиा рдХे рд╕ेрдиाрдкрддि рдеे, рдЬिрд╕рдоें рд╢ाрд╣ी рд╕ेрдиा рдХो рд╡िрдЬрдп рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ुрдИ। рдоाрдирд╕िंрд╣ рдЬी рд╢ाрд╣ी рд╕ेрд╡ा рдоें рд░рд╣рддे рд╣ुрдП рдХрдИ рд╕ूрдмों рдХे рд╕ूрдмेрджाрд░ рд░рд╣े। рдпे рдкंрдЬाрдм, рдмिрд╣ाрд░, рдмंрдЧाрд▓, рдХाрдмुрд▓ рдЖрджि рд╕ूрдмों рдХे рд╕ूрдмेрджाрд░ рд░рд╣े। рдХाрдмुрд▓ рдоें рд╡िрднिрди्рди рдЕрдлрдЧाрди рдХрдмीрд▓ों рдХा рджрдорди рдХिрдпा।

рд░ाрдЬрд╕्рдеाрдиी рдпोрдж्рдзाрдУं рдоें рдЕрдкрд░ाрдЬिрдд рдХрд╣े рдЬाрдиे рд╡ाрд▓े рдЪрди्рдж рдиाрдо рд╣ी рдЧिрдиाрдП рдЬा рд╕рдХрддे рд╣ैं, рдЬिрди्рд╣ोंрдиे рдЕрдкрдиे рдЬीрд╡рди рдоें рдХोрдИ рдпुрдж्рдз рд╣ाрд░ा рд╣ी рдирд╣ीं। рдЙрдирдоें рдоाрдирд╕िंрд╣ рдЬी рдХा рднी рдПрдХ рдиाрдо рд╣ै рдЬिрди्рд╣ोंрдиे 77 рдмрдб़े рдпुрдж्рдз рд▓рдб़े рдеे। рдЙрдд्рддрд░ рднाрд░рдд рдоें рдпे рдЬрд╣ाँ рднी рдпुрдж्рдз рдХрд░рдиे рдЧрдП рдЙрд╕ рд░ाрдЬ्рдп рдХो рдЬीрддा। рдЕрдЧрд░ рд╡рд╣ाँ рдХा рд╢ाрд╕рдХ рд╣िрди्рджू рдеा рддो рдЙрд╕рд╕े рдЕрдзीрдирддा рд╕्рд╡ीрдХाрд░ рдХрд░рд╡ा рдХрд░, рдХрд░ рд╡рд╕ूрд▓ рдХिрдпा, рдЙрд╕े рдкूрд░ी рддрд░рд╣ рд╕े рдирд╖्рдЯ рдирд╣ीं рдХिрдпा । рдЬрд╣ाँ рд╢ाрд╕рдХ рдоुрд╕्рд▓िрдо рдеे рдЙрдирдХा рд░ाрдЬ्рдп рдЫीрди рдХрд░ рдЕрдкрдиे рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ी рд░ाрдЬрдкूрдд рдХो рд╕ौंрдк рджिрдпा। рдЬिрд╕рдХा рдЙрджाрд╣рд░рдг рдЖрдЬ рднी рдмिрд╣ाрд░, рдмंрдЧाрд▓, рдЙрдб़ीрд╕ा рдоें рдмрд╣ुрдд рд╕े рд░ाрдЬрдкूрдд рд╣ैं рдЬो рдЙрдирдХे рд╕рдордп рдоें рд░ाрдЬрд╕्рдеाрди рд╕े рдЧрдП рдеे।

рдоाрдирд╕िंрд╣ рдХी рд░ाрдгा рдк्рд░рддाрдк рд╕े рдХोрдИ рдж्рд╡ेрд╖ рднाрд╡рдиा рдирд╣ीं рдеी। рд╣рд▓्рджीрдШाрдЯी рдХे рдпुрдж्рдз рдоें рд╡िрдЬрдпी рд╣ोрдиे рдкрд░ рдЙрди्рд╣ोंрдиे рди рддो рдоेрд╡ाрдб़ рдХो рд▓ूрдЯрдиे рдХा рдЖрджेрд╢ рджिрдпा рдФрд░ рди рд╣ी рд░ाрдгा рдк्рд░рддाрдк рд╡ рдЙрд╕рдХी рд╕ेрдиा рдХा рдкीрдЫा рдХрд░рдиे рдХा рдЖрджेрд╢ рджिрдпा। рдпрд╣ी рдирд╣ीं рдк्рд░рддाрдк рдХा рдкीрдЫा рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рд╕ैрдиिрдХों рдХो рд░ोрдХा рднी। рдоाрдирд╕िंрд╣ рдж्рд╡ाрд░ा рдк्рд░рддाрдк рдХे рдк्рд░рддि рдХिрдП рдЧрдП рдЗрд╕ рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдХी рд╢िрдХाрдпрдд рдЕрдХрдмрд░ рд╕े рдХी рдЧрдИ, рдЬिрд╕рдХे рдХाрд░рдг рдЕрдХрдмрд░ рдоाрдирд╕िंрд╣ рд╕े рдиाрд░ाрдЬ рд╣ुрдЖ।
рдоाрдирд╕िंрд╣ рд╕рдиाрддрди рдзрд░्рдо рдХे рдЕрдиुрдпाрдпी рдеे। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рд╡ृрди्рджाрд╡рди рдоें рдЧोрд╡िрди्рджрджेрд╡ рдЬी рдХा рдорди्рджिрд░ рдмрдирд╡ाрдпा рдЬो рдмрдб़ा рд╡िрд╢ाрд▓ рддрдеा рд╕ुрди्рджрд░ рд╢िрд▓्рдкрдХрд▓ा рдХा рдирдоूрдиा рд╣ै। рдЖрдоेрд░ рдХे рдорд╣рд▓ рдкрд╣рд▓े рдиीрдЪे рдеे। рд░ाрдЬा рдоाрдирд╕िंрд╣ рдЬी рдиे рдкрд╣ाрдб़ рдХे рдКрдкрд░ рдирдП рд╕ुрди्рджрд░ рдорд╣рд▓ рдмрдирд╡ाрдП рдЬो рдЖрдЬ рднी рдкрд░्рдпрдЯрдХों рдХे рдЖрдХрд░्рд╖рдг рдХे рдХेрди्рдж्рд░ рд╣ैं। рдЖрдоेрд░ рдоें рдЬрдЧрдд рд╢िрд░ोрдордгि рдЬी рдХा рд╡िрд╢ाрд▓ рдорди्рджिрд░ рдмрдирд╡ाрдпा। рджेрд╢ рдХे рджूрд╕рд░े рд╣िрд╕्рд╕ों рдоें рднी рдЗрди्рд╣ोंрдиे рдорди्рджिрд░ рдФрд░ рдорд╣рд▓ рдмрдирд╡ाрдП। рдоाрдирд╕िंрд╣рдЬी рдиे рдмंрдЧाрд▓ рдФрд░ рдмिрд╣ाрд░ рдоें рдЕрдиेрдХ рдорди्рджिрд░ рдмрдирд╡ाрдП। рдмрдиाрд░рд╕ рдоें рдоाрди рдорди्рджिрд░ рддрдеा рдШाрдЯ рдмрдирд╡ाрдпा।
рдоाрдирд╕िंрд╣ рдЬी рдХा рд╕्рд╡рд░्рдЧрд╡ाрд╕ рджрдХ्рд╖िрдг рдоें рдЗрд▓ीрдЪрдкुрд░ рдоें рд╡ि.рд╕ं. 1671 рдЖрд╖ाрдв рд╕ुрджी 10 (рдИ.рд╕. 1614 рдЬुрд▓ाрдИ 6) рдХो рд╣ुрдЖ।

рдоाрдирд╕िंрд╣ рдЬी рдиे рд╕рдиाрддрди рдзрд░्рдо рдХी рд░рдХ्рд╖ा рдХे рд▓िрдП рдЬो рдпोрдЧрджाрди рджिрдпा рд╣ै рдЙрд╕рдХा рдкूрд░ा рджेрд╢ рдЛрдгि рд╣ै। рдЙрд╕ рдпोрдЧрджाрди рдХो рднुрд▓ाрдпा рдирд╣ीं рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рдоुрд╕्рд▓िрдо рдЖрдХ्рд░ाрди्рддा рдЙрд╕ рд╕рдордп рд▓рдЧाрддाрд░ рджрд▓-рдХे-рджрд▓ рднाрд░рдд рдоें рдЖ рд░рд╣े рдеे। рдЙрдирдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд▓ूрдЯрдкाрдЯ рдХрд░рдиा рдФрд░ рдпрд╣ाँ рдкрд░ рдоुрд╕्рд▓िрдо рдзрд░्рдо рд╕्рдеाрдкिрдд рдХрд░рдиा рдеा। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдХुрдЫ рд╕рдордп рдоें рд╣ी рдкूрд░े рдордз्рдп рдПрд╢िрдпा рдХो рд╢рдд рдк्рд░рддिрд╢рдд рдоुрд╕्рд▓िрдо рдмрдиा рд▓िрдпा рдеा рд▓ेрдХिрди рд╡े рднाрд░рдд рдоें рд╕рдлрд▓ рдирд╣ीं рд╣ो рд╕рдХे।

рдорд╣рдоूрдж рдЧрдЬрдирд╡ी рдХे рд╕рдордп рд╕े рд╣ी рдЖрдзुрдиिрдХ рд╢рд╕्рдд्рд░ों рд╕े рд╕рдЬ्рдЬिрдд рдпрд╡рдиों рдХे рджрд▓ों рдиे рдЕрд░рдм рджेрд╢ों рд╕े рдЪрд▓рдХрд░ рднाрд░рдд рдкрд░ рдЖрдХ्рд░рдордг рдХрд░рдиा рд╢ुрд░ू рдХрд░ рджिрдпा рдеा। рдпे рдЖрдХ्рд░ाрди्рддा рдХाрдмुрд▓ (рдЬрд╣ाँ рдЖрдЬ рдЕрдлрдЧाрдиिрд╕्рддाрди рд╣ै) рд╣ोрдХрд░ рджेрд╢ рдоें рдЖрддे рдеे। рд╡рд╣ाँ рдкрд░ рдЙрд╕ рд╕рдордп рдкाँрдЪ рдоुрд╕्рд▓िрдо рд░ाрдЬ्рдп рдеे, рдЬрд╣ाँ рдкрд░ рднाрд░ी рдоाрдд्рд░ा рдоें рдЖрдзुрдиिрдХ рд╢рд╕्рдд्рд░ों рдХा рдЙрдд्рдкाрджрди рдХिрдпा рдЬाрддा рдеा। рд╡े рднाрд░рдд рдкрд░ рдЖрдХ्рд░рдордг рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рдЖрдХ्рд░ाрди्рддाрдУं рдХो рд╢рд╕्рдд्рд░ рдк्рд░рджाрди рдХрд░рддे рдеे рд╡ рдмрджрд▓े рдоें рднाрд░рдд рд╕े рд▓ूрдЯрдХрд░ рд▓े рдЬाрдП рдЬाрдиे рд╡ाрд▓े рдзрди рдХा рдЖрдзा рднाрдЧ рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рддे рдеे। рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХाрдмुрд▓ рдХा рдпрд╣ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдЙрд╕ рд╕рдордп рдмрдб़ा рднाрд░ी рд╢рд╕्рдд्рд░ рдЙрдд्рдкाрджрдХ рдХेрди्рдж्рд░ рдмрди рдЧрдпा рдеा। рдЬिрд╕рдХी рдорджрдж рд╕े рдкрд╣рд▓े рдпрд╡рдиों рдиे рднाрд░рдд рдоें рд▓ूрдЯ рдХी рд╡ рдмाрдж рдоें рд░ाрдЬ्рдп рд╕्рдеाрдкрдиा рдХी рдЪेрд╖्рдЯा рдоें рд╕ंрд▓рдЧ्рди рд╣ुрдП।
рдЗрддिрд╣ाрд╕рдХाрд░ों рдиे рдЗрд╕ рдмाрдд рдХो рдЫुрдкाрдпा рд╣ै рдХि рдмाрдмрд░ рдХे рдЖрдХ्рд░рдордг рд╕े рдкूрд░्рд╡ рдмрд╣ुрдд рдмрдб़ी рд╕ंрдЦ्рдпा рдоें рд╣िрди्рджू рд╢ाрд╕рдХों рдХे рдкрд░िрд╡ाрд░рдЬрди рд╡ рд╕ेрдиाрдкрддि рд░ाрдЬ्рдп рдХे рд▓ोрдн рдоें рдоुрд╕рд▓рдоाрди рдмрди рдЧрдП рдеे рд╡ рдпрд╣ рдХ्рд░рдо рдмрд░ाрдмрд░ рдЬाрд░ी рдеा। рдРрд╕ी рдкрд░िрд╕्рдеिрддि рдоें рдЖрдоेрд░ рдХे рд╢ाрд╕рдХ рднाрд░рдорд▓рдЬी рд╡ рдЙрдирдХे рдкौрдд्рд░ рдоाрдирд╕िंрд╣рдЬी рдиे рдоुрдЧрд▓ों рд╕े рд╕рди्рдзि рдХрд░ рдЕрдлрдЧाрдиिрд╕्рддाрди (рдХाрдмुрд▓) рдХे рдЙрди рдкाँрдЪ рдпрд╡рди рд░ाрдЬ्рдпों рдкрд░ рдЖрдХ्рд░рдордг рдХिрдпा рд╡ рдЙрди्рд╣ें рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рддрд╣рд╕-рдирд╣рд╕ рдХिрдпा рдХि рд╡рд╣ाँ рдЖрдЬ рддрдХ рднी рд░ाрдЬा рдоाрдирд╕िंрд╣ рдХे рдиाрдо рдХी рдЗрддрдиी рджрд╣рд╢рдд рдлैрд▓ी рд╣ै рдХि рд╡рд╣ां рдХी рд╕्рдд्рд░िрдпाँ рдЕрдкрдиे рдмрдЪ्рдЪों рдХो рд░ाрдЬा рдоाрдирд╕िंрд╣ рдХे рдиाрдо рд╕े рдбрд░ाрдХрд░ рд╕ुрд▓ाрддी рд╣ैं। рдоाрдирд╕िंрд╣ рдиे рд╡рд╣ाँ рдХे рддрдоाрдо рд╣рдеिрдпाрд░ рдмрдиाрдиे рдХे рдХाрд░рдЦाрдиों рдХो рдирд╖्рдЯ рдХрд░ рджिрдпा рд╡ рд╢्рд░ेрд╖्рдарддрдо рд╣рдеिрдпाрд░ рдмрдиाрдиे рд╡ाрд▓ी рдорд╢ीрдиों рд╡ рдХाрд░ीрдЧрд░ों рдХो рд╡рд╣ाँ рд╕े рд▓ाрдХрд░ рдЬрдпрдЧрдв़ (рдЖрдоेрд░) рдоें рд╢рд╕्рдд्рд░ рдмрдиाрдиे рдХा рдХाрд░рдЦाрдиा рд╕्рдеाрдкिрдд рдХрд░рд╡ाрдпा। рдЗрд╕ рдХाрд░्рдпрд╡ाрд╣ी рдХे рдкрд░िрдгाрдо рд╕्рд╡рд░ूрдк рд╣ी рдпрд╡рдиों рдХे рднाрд░рдд рдкрд░ рдЖрдХ्рд░рдордг рдмрди्рдж рд╣ुрдП рд╡ рдмрдЪे-рдЦुрдЪे рд╣िрди्рджू рд░ाрдЬ्рдпों рдХो рднाрд░рдд рдоें рдЕрдкрдиी рд╢рдХ्рддि рдПрдХрдд्рд░ рдХрд░рдиे рдХा рдЕрд╡рд╕рд░ рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ुрдЖ।

рдоाрдирд╕िंрд╣рдЬी рдХी рдЗрд╕ рдХाрд░्рдпрд╡ाрд╣ी рдХो рддрдд्рдХाрд▓ीрди рд╕ंрддों рдиे рдкूрд░ी рддрд░рд╣ рд╕ंрд░рдХ्рд╖рдг рджिрдпा рд╡ рдЙрдирдХी рдоृрдд्рдпु рдХे рдмाрдж рд╣рд░िрдж्рд╡ाрд░ рдоें рдЙрдирдХी рд╕्рдоृрддि рдоें рд╣рд░ рдХी рдкेрдб़िрдпों рдкрд░ рдЙрдирдХी рд╡िрд╢ाрд▓ рдЫрддрд░ी рдмрдирд╡ाрдИ। рдпрд╣ाँ рддрдХ рдХि рдЕрдлрдЧाрдиिрд╕्рддाрди рдХे рдЙрди рдкाँрдЪ рдпрд╡рди рд░ाрдЬ्рдпों рдХी рд╡िрдЬрдп рдХे рдЪिрди्рд╣ рд╕्рд╡рд░ूрдк рдЬрдпрдкुрд░ рд░ाрдЬ्рдп рдХे рдкрдЪрд░ंрдЧ рдз्рд╡рдЬ рдХो рдзाрд░्рдоिрдХ рдЪिрди्рд╣ рдХे рд░ूрдк рдоें рдоाрди्рдпрддा рдк्рд░рджाрди рдХी рдЧрдИ рд╡ рдорди्рджिрд░ों рдкрд░ рднी рдкрдЪрд░ंрдЧ рдз्рд╡рдЬ рдлрд╣рд░ाрдпा рдЬाрдиे рд▓рдЧा। рдоाрдирд╕िंрд╣ рдиे рдЙрдб़ीрд╕ा рдоें рдкрдаाрдиो рдХा рджрдорди рдХрд░ рдЬрдЧрди्рдиाрдердкुрд░ी рдХो рдоुрд╕рд▓рдоाрдиों рд╕े рдоुрдХ्рдд рдХрд░ рд╡рд╣ाँ рдХे рд░ाрдЬा рдХो рдк्рд░рдмрди्рдзрдХ рдмрдиाрдпा। рд╣рд░िрдж्рд╡ाрд░ рдХे рдШाрдЯ, рд╣рд░ рдХी рдкैрдбिрдпों рдХा рднी рдиिрд░्рдоाрдг рдоाрдирд╕िंрд╣ рдиे рдХрд░рд╡ाрдпा। рдЖрдЬ рднी рд▓ोрдЧों рдХी рдЬрдмाрди рдкрд░ рд╕ुрдиाрдИ рджेрддा рд╣ै

‘‘рдоाрдИ рдПрдб़ौ рдкूрдд рдЬрдг, рдЬै рдб़ो рдоाрди рдорд░рдж।
рд╕рдорджрд░ рдЦाрдг्рдбो рдкрдЦाрд░िрдпो, рдХाрдмुрд▓ рдкाрдб़ी рд╣рдж।’


рдиाрде рд╕рдо्рдк्рд░рджाрдп рдХे рд▓ोрдЧ "рдЧंрдЧाрдоाрдИ" рдХे рднрдЬрдиों рдоें рдзрд░्рдо рд░рдХ्рд╖рдХ рд╡ीрд░ों рдХे рд░ूрдк рдоें рдЕрди्рдп рд░ाрдЬाрдУं рдХे рд╕ाрде рд░ाрдЬा рдоाрдирд╕िंрд╣ рдХा рдпрд╢ोрдЧाрди рдЖрдЬ рднी рдЧाрддे рд╣ै|

рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдоाрдирд╕िंрд╣ рдХे рд╕рдж рдк्рд░рдпрдд्рдиों рд╕े рдоुрд╕рд▓рдоाрдиों рдХी рднाрд░рдд рдХे рдЗрд╕्рд▓ाрдоीрдХрд░рдг рдХी рдпोрдЬрдиा рд╣рдоेрд╢ा рдХे рд▓िрдП рджреЮрди рд╣ो рдЧрдИ| рдкрд░ рдЕреЮрд╕ोрд╕ рдЬिрд╕ рдоाрдирд╕िंрд╣ рдХो рддрдд्рдХाрд▓ीрди рд╣िрди्рджू рд╕ंрддों рдиे рд╣िрди्рджुрдд्рдд्рд╡ рдХा рд░рдХ्рд╖рдХ рдоाрдиा, рдЙрд╕ी рдоाрдирд╕िंрд╣ рдХो рдЖрдЬ рдХे рдоुрдЧрд▓ों рдХे рдк्рд░рддि рдкूрд░्рд╡ाрдЧ्рд░рд╣ рд╕े рдЧ्рд░рд╕िрдд рдХрдеिрдд рд╣िрди्рджुрдд्рдд्рд╡рд╡ाрджी рдоाрдирд╕िंрд╣ рдХी рдЖрд▓ोрдЪрдиा рдХрд░рддे рд╣ै|


Raja Mansingh, Amer History in Hindi, Raja Mansingh of Amer, History of Jaipur in Hindi, Amer ka itihas, raja mansingh ka itihas hindi me,

рдПрдХ рдЯिрдк्рдкрдгी рднेрдЬें

2рдЯिрдк्рдкрдгिрдпाँ

рдПрдХ рдЯिрдк्рдкрдгी рднेрдЬें